2020’nin ilk yarısında küresel ekonomiyi resesyona sokması beklenen koronavirüs salgını ile mücadelede merkez bankaları faiz indirimlerine devam ederken, hükümetleri ardı ardına reel sektörlerini ve çalışanlarını destekleyecek teşvik paketleri açıklıyor.
Tüm dünyada 200 binden fazla insanda, Türkiye’de ise 191 kişide görülen koronavirüsün, karantinalar, şirket kapatlamarı, zorunlu iş bırakmalar ve olağanüstü hâller nedeniyle ekonomide neden olacağı yıkıma karşılık ülkeler birer birer destek paketlerini açıklıyor.
Son olarak dün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı 19 maddelik teşvik paketinin 100 milyar lira değerinde olacağı duyuruldu.
Emekli maaşlarına zam yapılması, kurumların vergi ve SGK primi ödemelerinin ertelenmesi, küçük ve orta işletmeler için ayrılan Kredi Garanti Fonu’nun limitinin artırılması, borcunu ödeyemeyen firmaların gerekçesini “mücbir sebep” olarak kabul etmek gibi maddeler iş dünyası için planlanan destekler. İş bırakmak zorunda olan kişilerin kira ya da fatura ödemelerinin nasıl olacağına dair detay verilmezken, piyasanın beklentisi ilave önlemlerin ileride açıklanabileceği yönünde.
Tüm dünyada açıklanan en yüksek teşvik paketleri ise ABD ve Avrupa ülkelerinden geldi.
Son olarak en büyük ticaret ortaklarından Kanada ile sınırlarını kapatan ABD, 6 Mart’ta 7,8 milyar dolarlık acil durum harcama bütçesini onaylamıştı.
Koronavirüs testi için finansal destek, ücretli hastalık izni ve zayıf durumda olan nüfusa gıda takviyesi gibi maddeleri içeren ikinci bir paketi de imzalayan Trump yönetiminden beklenen üçüncü paketin 1 trilyon doları geçmesi bekleniyor. Bu pakette her vatandaşa 1000 dolar verilmesi de ihtimaller arasında.
Yatırımları artırmak için faiz oranlarını sıfıra çeken Amerikan Merkez Bankası ise 2008 küresel finansal krizi sırasında piyasa yapıcılara yeni bir likidite penceresi açmak amacıyla hayata geçirdiği uygulamayı yeniden kullanıma sokmayı planlıyor.
İşletmelere ve hanehalkına kredi olanağı sağlayacak paket, gecelik ve 90 güne kadar vadeli finansman sunacak. 20 Mart’ta başlayacak uygulama 6 ay boyunca geçerli olacak ve şartlara uygun olarak uzatılabilecek.
Avrupa’ya bakıldığında ise Avrupa Merkez Bankası (AMB) piyasaları sakinleştirmek ve koronavirüsün etkileriyle boğuşan Euro Bölgesi ekonomisini korumak için 750 milyar euro (820 milyar dolar) tutarında ek acil tahvil alım programı başlattı. Üstelik ekonomisi 2008’den bu yana tam anlamıyla toparlanamayan Yunanistan’ın kamu borcu mevcut kurallardan muaf tutularak programa dahil edilecek.
AMB’den geçen hafta yapılan açıklamada hanelere ve şirketlere ucuz kredi verebilmeleri için bankalara ucuz para sağlanacağını, var olan imkanlar kapsamında sağlanan paranın maliyetinin de düşürüleceği ifade edilmişti.
Koronavirüs salgını Çin’de yavaşlarken, yeni merkezi İtalya’da giderek güçleniyor. Yaklaşık 3 bin kişinin yaşamını yitridiği ülke, Avrupa’nın borçluluk oranı en yüksek ülkelerinden.
21 Şubat’tan bu yana virüsle mücadele eden İtalya’da, ekonomiyi desteklemeye yönelik yeni bir başbakanlık kararnamesi kabul edildi ve 25 milyar euroluk paket uygulamaya sokuldu.
Başbakan Giuseppe Conte, “Aileleri, işçileri, girişimcileri korumak için bu paketle bu akıntıyı durduracak bir baraj inşa etmeyi düşünüyoruz” dedi.
Ülke genelinde serbest dolaşıma kısıtlama getiren ve mazeret belgesiyle dışarı çıkmalara izin veren Fransa, şirketlere 327 milyar dolar (300 milyar euro) değerinde banka kredisi sunacaklarını vergi ve sosyal güvenlik primi ödemelerinin erteleneceğini duyurdu.
Maliye Bakanı’nın “Gerekirse büyük şirketleri kamulaştırırız” dediği Fransa’da ayrıca, geçici olarak işten çıkarılan çalışanlar için 45 milyar euro kullanılacak.
Olağanüstü hâl ilan eden İspanya’da koronavirüs salgınının ekonomideki etkileri nedeniyle 200 milyar euro hacminde bir kurtarma paketi hazırlandı. İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, bu rakamın ülkenin toplam milli gelirinin yüzde 20’sine tekabül ettiğini söyledi.
Sanchez, krizden etkilenen işletmelerin ödemelerinin askıya alınabileceğini, ayrıca yaşlı ve tehlike altındaki kişilerin bakımı için de 600 milyon euronun üzerinde bütçe ayrıldığını kaydetti.
Koronavirüse karşı açıklanan en büyük paketlerden biri Almanya’ya ait.
15 Mart’ta açıklama yapan Almanya Ekonomi Bakanı Peter Altmaier, ilk etapta 614 milyar dolar değerinde krediyi garanti edeceklerini söyledi.
Altmaier, “Biz siyasi irade ve para eksikliği yüzünden başarısız olmayacağımıza söz veriyoruz. Bu hiçbir sağlıklı şirketin ve işçinin sorun yaşamayacağı anlamına geliyor” ifadesini kullandı.
2008 küresel krizinde şirketlerine yaklaşık 500 milyar dolar kredi açan Almanya, İkinci Dünya Savaşı sonrası en büyük yardım planını sunmuş oldu.
Büyük şirketlerinden hisse alacağını, turizm ve hizmet sektörünün vergilerini 2020’de kaldıracağını, en küçük 700 bin firmaya 10’ar bin sterlin nakit para vereceğini ve konut kredisi ödemelerini üç ay erteleyeceğini açıklayan İngiltere’nin açıkladığı paketin değeri ise 362 milyar sterlin (412 milyar dolar).
Japonya Merkez Bankası’ndan nisan ortasına kadar teşvik
Bugün yeni bir teşvik açıklayan ülkelerden biri de Japonya’ydı. Japonya Merkez Bankası (BoJ), toplu teminat karşılığında 23 Mart’tan 13 Nisan’a kadar olan dönemde piyasaya 4 trilyon yen (36,7 milyar dolar) büyüklüğünde fonlama yapacak.
Her vatandaşına 12 bin yen (110 dolar) vermeyi planlayan Japonya hükümetinin ilk açıkladığı paket, 1,1 trilyon ten (9,18 milyar dolar) kredi desteği, 430,8 milyar yen sağlık personeline ve kapanan okullara destek ve 500 milyar yen şirketlere düşük maliyetli krediyi kapsıyordu.
Kabul edilen ikinci paket ile birlikte toplam teşvik 19 milyar dolara çıktı.
Dünyanın en büyük para otoritelerinden Dünya Bankası’nın açıkladığı paket 14 milyar dolar iken, Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva, Covid-19 salgınının küresel ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerine karşı 1 trilyon dolarlık kaynağı kullandırmaya hazır olduklarını açıkladı.
Aşağıdaki tabloda merkez bankaları ve diğer küresel para otoriteleri hariç hükümetlerin açıkladığı teşvik paketlerinin dolar cinsinden yaklaşık değerlerini görebilirsiniz:
