Maliyeti düşük etkisi büyük: Küp uydu
Küp uydu ilk olarak 1999 yılında yurt dışındaki üniversitelerde ele alındı ve üzerinde öğrencilerin eğitim amaçlı çalışmalar yapması için tasarlandı. Büyük uydularla karşılaştırıldığında en büyük avantajlarından biri ise maliyeti. Büyük uyduların maliyeti milyon dolarla ifade edilirken, küp uydular yaklaşık 100 bin dolara üretilebiliyor.
Uzay sektörü için düşük sayılabilecek maliyetlere sahip olan küp uydular teknolojinin ilerlemesi ve bu alandaki bilgi birikiminin artmasıyla yıllar içinde daha kabiliyetli hale geldi. Eğitim amacına hizmet ettiği gibi uzayda da başarılı olmaya başladı.
Standart hali on santimetreye on santimetre olan küp uydular tasarım aşamasında üzerlerine entegre edilen teknolojilerle birlikte sesli iletişim sağlama, fotoğraf çekme, hava ölçümleri gibi yetenekleri barındırabiliyor.
Küp uydunun Türkiye’deki tarihi
2005 yılında başlayan çalışmalar ilk meyvesini 2009 yılında verdi ve İTÜpSAT1 isimli küp uydu Türkiye’de yapılmış ilk küp uydu olarak 23 Eylül günü uzaya fırlatıldı. İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi’ne bağlı Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı’nda yürütülen çalışmalarla küp uydu yapımları devam etti ve şimdiye kadar toplam 5 küp uydu yörüngeye yerleştirildi.
İlk olarak 1999 yılında ortaya çıkan bu uydu türünün ülkemizde gündeme gelmesini sağlayanlardan biri Prof. Dr. Alim Rüstem Aslan. Günümüzde de İTÜ Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı’nın sorumlusu olan Aslan, küp uydunun ülkemizdeki hikayesini şu sözlerle anlatıyor:
“Bölüm başkanıyken o zamanki Dekanımızla beraber ‘Uygulamalı uzay çalışmaları nasıl yaparız?’, ‘Uzay mühendislerini endüstriye nasıl hazırlarız?’, ‘Nasıl ülkemizin uzay çalışmalarına katkıları olabilir?’ diye düşündük. Bunu özellikle 2005 yılında ele aldık, çünkü 2005 yılında Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu’nun ‘Türkiye Uzay Programı’ yayımlandı. 2004’ten 2005’e kadar yapılan toplantılarda Türkiye’deki herkesin görüşü alınarak böyle bir program oluşturuldu. Biz de bu program kapsamında ülkedeki uzaya yönelik faaliyetlerin artmasına da istinaden ne yapabiliriz diye düşündük ve “Küp Uydu” konusuna geldik ki, küp uydular 1999 yılında üniversiteler tarafından eğitim amaçlı başlatılmıştı.”
Son yolcu UBAKSAT
Geçtiğimiz yıl Nisan ayında Amerika’nın Florida eyaletinden uzaya bir roket fırlatıldı. Falcon 9 isimli roket ile uzay yolcuğuna çıkanların arasında Türk yapımı bir küp uydu da vardı; UBAKUSAT.
İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı’nda deneysel amaçlı geliştirilen UBAKUSAT, aynı zamanda laboratuvarda geliştirilen beşinci ve uzaya fırlatılan son küp uydu. Bu projede sorumluluk alan kişilerden biri Boğaç Karabulut. Yüksek mühendis olan Karabulut, Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı’nın da başmühendisliğini yapıyor. Karabulut, çalışmalarına 2014 yılında başlanan UBAKUSAT projesi için şunları söyledi:
“UBAKUSAT üzerinde transponder olan bir uyduydu. Amacı sesli iletişimdi. Geçtiğimiz nisan ayında fırlatıldı. Bir ay boyunca biz gerekli veriyi topladık ve bir ay sonunda bilmediğimiz bir nedenden dolayı sustu uydu. Tabii bu bir ay içerisinde ciddi veri topladık. En başarılı görevimizdi aslında UBAKUSAT bizim.”
Yurt dışına ihracat başladı
İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi küp uydu konusunda uzun yıllardır edindiği bilgi birikimi sayesinde yeni projeleri bir adım daha ileri taşımayı amaçlıyor. Tüm çalışmalardan yapılan çıkarımlar yeni projelere ışık tutuyor ve geçmişteki sorunlarla karşılaşılmıyor.
Ancak bu bilgi birikimi ve tecrübe sadece yapılan uydulara değil bu alanda çalışma yapan yabancı ülkelere de ışık tutuyor. Prof. Dr. Alim Rüstem Aslan da talep edilen desteklere karşılık veriyor. Aslan, şöyle konuştu:
“Gittiğim bir seminerde bizim çalışmalarımızı gördüler. Birleşik Arap Emirlikleri’nden davet ettiler, şimdi onlara bir uydu yapıyoruz üç birim. Aynı şekilde Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki bir üniversitede yaklaşık 50 kişilik bir mühendislik ve bilim grubuna da uydu yapmayı öğretiyoruz yerinde. Yer istasyonunu da oraya kendimiz kuruyoruz. Bu şekilde bilgi birikimimizi onlarla paylaşıyoruz. Aynı şekilde Lübnan bizden talep etti, Başbakanlık düzeyinde. Şimdi Lübnan’a da gidip geliyoruz. Oraya da bu yönde eğitim veriyoruz. Lübnan’da uydu yapmayı öğrenmek istiyor.”
Kurgu: Cihan Karaahmetoğlu
