İran’da benzin zammı sokakları karıştırdı.15 Kasım’da birçok kentte geniş katılımlı protesto gösterileri başladı. Benzin fiyatının bir günde 3 katına çıkması, zaten ambargolarla ekonomisi sıkışmış olan İran’da halkın tepkisine neden oldu.
Ülke geneline yayılan protestolarda ölenler var
Protestolarda can kayıpları da var. Resmi rakamlara göre ölü sayısı 10 civarında. Uluslararası Af Örgütü ise 21 kentte 100’den fazla kişinin öldüğünü iddia etti. Gelen bilgiler, görüntüler kısıtlı. Çünkü olayların başlamasıyla Tahran yönetimi internet erişimi de kesti.
Ekonomi daraldı, petrol ihracatı azaldı, enflasyon yükseldi
İran, bir yılı aşkın bir süredir yeniden Amerikan ambargosunun kıskacında. İran ile Amerika, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya arasındaki nükleer anlaşmadan 2018’in Mayıs ayında çekilen Trump, Ağustos ayında da ambargoları başlattı.
Medeniyet Üniversitesi Dr. Serhan Afacan:
“İran ekonomisini 2018’den itibaren devreye sokulan yaptırımlar çok fazla etkiledi. Öyle ki bu sene için güncel rakamları vermek gerekirse IMF bir açıklama yaptı ve İran ekonomisinin 9,5 oranın daralacağını ifade etti. İran’ın petrol ihracatı devlet bütçesinin temel kalemlerinden biri. İran iyi günlerinde çıkardığı petrolün takriben 2,4 milyonunu satar. Varil bazında bunu söylüyorum. Gayri resmi rakamlara baktığımızda 300 bin-500 bin civarında petrol sattıkları tahmin ediliyor.”
Ekonomik daralma İran’da günlük yaşamı da olumsuz etkiledi. İran tümeni sert bir şekilde değer kaybetti, enflasyon da yükseldi.
“Geçen sene 3,5 bin tümen bir dolara tekabül ederken şu an, bir ara 16 bini buldu, 12 bin tümen civarında. Çok ciddi bir develüasyon oldu. Bu da ülkedeki pahalılığı artıran bir şey oldu.”
ABD’nin amacı rejimi yıkmak mı, masaya zayıf oturtmak mı?
Olayların başlamasıyla birlikte Amerikan Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, İranlı protestoculara hitaben yaklaşık 1,5 yıl önce attığı bir tweet’i yeniden attı. “Amerika sizi destekliyor, sizinle birlikte” dedi.
Peki Washington’ın bu olaylardan beklentisi ne?
“Esasen Amerika’nın da Trump yönetiminin beklentisi şu: Biz İran ekonomisini baskılarsak, 82 milyon bir nüfus, yüzde 40’ı, hatta yarısı genç bir nüfus, 29,4 civarında bir yaş ortalamasından bahsediliyor. Bu nüfus mutlaka bir noktada rahatsızlıklarını dile getirecektir. Rejim açısından siyasal sistem açısından işleri zorlaştıracaktır. Bu durumda da ya bu siyasal sistemin sonu gelir ki bu çok olası değil, ya da sıkıştıklarından dolayı bizim istediğimiz şartlarda masaya oturmayı kabul ederler ki Trump’ın peşinde olduğu temel olarak bu.”
Uzmanlara göre asıl sorun tepkilerin zeminini ortadan kaldırmak
Tahran yönetimi beklendiği gibi olaylara sert müdahale etti. Bir yandan da zamdan elde ettiği kârın bir kısmını 20 milyon ihtiyaç sahibine dağıtarak olayları dindirmeye çalıştı. Ama İran’da asıl sorun, buna benzer tepkilerin zeminini ortadan kaldırmak.
Peki bu ne kadar mümkün?
“Bunu kaldıramıyorlar çünkü ciddi bir ekonomik güç gerektiriyor bu, diğer taraftan ciddi bir politik açılım da gerektiriyor. Bunu şu an itibariyle kısa vadede yapmaları oldukça zor görünüyor.”
Kaynak: TRT Haber/Sıcak Nokta
