Washington-Tahran hattındaki gerginlik 67 yıldır sürüyor. 1953 yılında Amerikan ve İngiliz istihbarat teşkilatlarının İran merkezli başlattığı operasyon, fitili ateşleyen ilk hamle oldu.
Ajax operasyonuyla, dönemin İran Başbakanı Muhammed Musaddık görevden alındı. Ardından 1957’de ABD’nin yakın ilişki kurduğu Şah Rıza Pehlevi ile nükleer anlaşma imzalandı. Ancak 1979’da İran bu anlaşmayı sonlandırdı.
Aynı yıl Şah Pehlevi, sürgüne gönderildi ve yıllardır sürgünde bulunan dini lider Ayetullah Humeyni döndü ve İran İslam Cumhuriyeti kuruldu. Aynı yıl Tahran’daki Amerikan Büyükelçiliğinde rehine krizi çıktı. Şah karşıtları elçilik binasında 52 rehineyi 444 gün alıkoydu.
ABD, İran yolcu uçağını “yanlışlıkla” düşürdü
1985 yılına ise İran Kontra skandalı damgasını vurdu. Washington-Tahran arasında Hizbullah’ın elindeki Amerikan askerlerinin bırakılması için gizli bir anlaşma yapıldı.
Deşifre olan anlaşma, dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan’ı zora soktu.
1988’deki Basra Körfezi geriliminde iki ülkenin petrol platformları ve fırkateynleri bombaların hedefi oldu. Aynı yıl ABD, 290 kişiyi taşıyan İran yolcu uçağını, savaş jeti sanarak “yanlışlıkla” düşürdüğünü açıkladı.
Gizli nükleer program
2002’ye gelindiğinde ise Washington, Tahran’ı gizli bir nükleer program yürütmekle suçladı, Tahran iddiayı yalanladı. Olay, iki ülke arasında yıllarca sürecek nükleer görüşmeleri, yaptırımları ve İran ekonomisinin düşüşünü beraberinde getirdi.
2015’te İran, ekonomik yaptırımların kalkması karşılığında nükleer programını sınırlandırmaya ikna oldu. Ancak ABDBaşkanı Donald Trump, 2018’de nükleer anlaşmadan çekildi ve yaptırımları tekrar devreye soktu.
ABD’den Körfez’de İran karşıtı bir koalisyon çağrısı
Yaklaşık 1 yıl sonra da İran’ın askeri gücü Devrim Muhafızları Ordusunu, terör örgütü olarak tanıdı. Tahran da Amerikan Merkez Kuvvetler Komutanlığını kendi terör örgütleri listesine aldı.
Mayıs ayında Basra Körfezi’nde 2 Suudi petrol tankeri ile 1 Birleşik Arap Emirlikleri ve bir Norveç bayraklı kargo gemisi saldırıya uğradı.
ABD, bu saldırılardan İran’ı sorumlu tuttu. Bölgede sular yeniden ısındı.
Haziran’da ise Suudi Arabistan’da petrol tesislerine ve Umman Körfezi’ndeki petrol tankerlerine yapılan saldırılarla bölgede tansiyon iyice yükseldi. ABD, Körfez’de İran karşıtı bir koalisyon çağrısı yaptı.
Kaynak: TRT Haber
