Her gün, geleceği ve gelecekte ne olacağını düşünmek için zaman harcıyoruz. Kültürümüzde falcılık, geleceğe dair atadan kalma bir akıl yürütme sanatı olarak kabul edilmektedir.
Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat’ta falcılık, “uğur; tâlih deneme; kahve fincanına, iskambille bakmak gibi birtakım garip usulerle insanın tâlihineâit şeyler söyleme” şeklinde ifade edilmiş, İslâm Ansiklopedisi’nde, “çeşitli tekniklerle gelecekten ve bilinmeyenden haber verme, gizli kişilik özelliklerini ortaya çıkarma sanatı” olarak ifade edilmiştir. Tabii ki, falcılar gibi bazı insanlar geleceği görebildiğini ve doğru bir şekilde tahmin edebildiklerini iddia ediyorlar.
Hiç bir şeyin olacağını tahmin ettiniz mi ve sonra oldu mu? Çoğumuz başına gelmiştir bu durum. Bir konuda bir beklentimiz olmuştur iyi veya kötü yönde ve sonrasında bu beklenti gerçekleşmiştir.
Örneğin, ilk görüşte sevmediğimiz bir insandan kötülük görmüşüzdür. Ama dürüst olursak, tahminimiz muhtemelen geleceğin vizyonundan ziyade mevcut verilere ve geçmiş deneyimlere dayanan iyi bir tahminin sonucuydu.
Peki, sürekli inandığımız ve günlük yaşamımızı düzenlediğimiz tahminleri bir düşünelim? Hava durumu tahminlerini ilk sıraya koyabiliriz. Kişisel yargılara değil de hava durumunda olduğu gibi kurumların ortaya çıkardığı verilere bakalım.
Gelecek ile ilgili en önemli beklentileri ortaya yeni çıkarılan gelecek kontratlarından veya işlem görmekte olan gelecek kontratlarının fiyatlarından anlayabiliriz.
Vadeli işlem sözleşmeleri (futures), sözleşmenin taraflarına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinde anlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
Kısaca bir tarihçesinden bahsedecek olursak, bilinen en erken vadeli işlem borsası, 1710 yılında Japonya’da pirinç vadeli işlem yapmak amacıyla kurulan Dojima Pirinç Borsası’dır.
Batı emtia vadeli işlem piyasaları 16. yüzyılda İngiltere’de ticarete başlamış, ancak İngiltere’deki ilk resmi emtia ticareti borsası olan Londra Metal Borsası 1877’de kurulmuştur. Geçmiş dönemde gelecek kontratları dünya ticaretinde önemli bir rol oynamamaktaydı. 1970 yılında finansal liberalizasyon ile birlikte bugünkü içerik ve büyüklüğe ulaşmıştır.
Enerji iktisadi büyümenin temel kaynağıdır. Petrolise enerji kaynakları içinde en çok kullanılan üretim girdilerinden biridir. 21 nisan itibari ile aşağıdaki grafikte de görülebileceği üzere 20 mayıs ham petrol gelecek kontratları -40 düzeyinde fiyatlanmıştır. Bu durum ham petrol ihtiyacının oluşmadığını yani üretimin belirli bir süre duracağının göstergesidir.
Piyasaları canlandırmak için ülkeler, Freidman’ın 1960 yılında ortaya çıkardığı helikopter fonu teorisini denemeye hazırlanıyorlar. Freidman teorisini şöyle anlatıyor: “Bir helikopter topluluk üzerinde uçuyor ve yere içinde 1000 USD olan zarflar atıyor. İnsanlar bu zarfları hızlı bir şekilde topluyorlar ve bunun bir kez gerçekleşecek olduğuna inanıyorlar.” Hong Kong, ekonomiyi desteklemek için yetişkin vatandaşlarının her birine 1284 USD tutarında bir kerelik nakit ödeme yapacağını açıkladı. Avrupa ve ABD ise dolaylı veya dolaysız olarak helikopter fonu kullanılmasını tartışıyor.
Soruyu sorup cevabı size bırakıyorum.
Merkez bankalarının para bastığı ve üretimin durduğu durumda mal fiyat oranı nasıl gerçekleşecek?
Günlük kullandığımız tahmin olarak hava durumu tahminlerinden bahsetmiştik. Yağmurlu bir havanın beklendiği fakat güneş ile karşılaştığımız birçok gün oldu. Gelecek sözleşmelerinde bu durum olabilir mi? Piyasa yapıcılar ve katılımcılar yanılabilir mi? Piyasa yapıcıların yanıldığını düşünüyorsanız varant piyasasında büyük kazançlar elde edebilirsiniz. En riskli yatırım araçlarından biri olan varantlar menkul kıymet haline getirilmiş opsiyonlardır.
İş yatırımın TRWISMD03GM9 kodlu varantı 30.04.2020 tarihinde 6.40 Dolar/TL kotasyonu ile ortaya çıkarılmış. 14 şubat tarihinde Dolar 6.05 TL ve varantın fiyatı 0.5 bugün ise beklentilerin üzerinde oluşan fiyat ile birlikte dolar 6.9TL ve varantın fiyatın 2.89. Varantın fiyatı 5.78 katına çıkarak ortalama üstü kazandırmış durumda olduğu gözükmektedir.
Soruyu sorup cevabı size bırakıyorum.
Petrol üzerine yeni ortaya çıkacak gelecek kontratlarına yatırım yapılmalı mı?
Animasyon önerisi
1930 yılında yaşanan büyük buhran ve sonrasında yaşananları hatırlar isek çok ciddi ekonomik ve sosyal kriz, aşırı işsizlik, iktidarı ele geçiren otoriter rejimler ve sonuç olarak da savaş. Tarih tekerrürden ibarettir. İnsanoğlu olarak hatalarımızdan ders almak ve bilinçlenmek durumundayız.
Geçmişten adam hisse kaparmış… Ne masal şey!
Beş bin senelik kıssa yarım hisse mi verdi?
“Tarih”i “tekerrür” diye tarif ediyorlar;
Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?
Mehmet Akif Ersoy
Bizlere savaşın kötü etkilerini hatırlatacak bir animasyon önerisi ile yazımı bitirmek istiyorum.
Hotarunohaka (Ateşböceklerinin Mezarı)
