İtiraz Makamı olarak görevlendirilen ve yetkilendirilen Rekabet Kurulu, ülkede gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmesi muhtemel ihalelerle ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Rekabet Kurulu tarafından yapılan yazılı açıklama şöyle:
“Kamu ihalelerine ilişkin medyada son zamanlarda çıkan haberler üzerine kamuoyunu doğru bilgilendirmek amacıyla bu basın açıklamasını yapmak gereği doğmuştur” denilen açıklamada,
Rekabet Kurulu, 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası (Yasa) ile 15 Kasım 2016 tarihinden itibaren İtiraz Makamı olarak görevlendirilmiştir. Kurul, İhale Makamlarının (tüm kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler vb.) veya İhale Değerlendirme Komisyonlarının (Merkezi İhale Komisyonu ve diğer ihale değerlendirme komisyonları) Yasa’ya aykırı almış olduğu bütün kararlar veya ihale katılımcıları veya ihale süreci taraflarını zarara uğratan ihale kararları ile ilgili yapılan itirazları değerlendirerek karara bağlamak üzere yetkilendirilmiştir. Kurul’un tüm kararları İhale Komisyonları ve İhale Makamlarını bağlayıcı niteliktedir. Bu kararlara karşı anlaşmazlığa taraf olanların 75 gün içerisinde yargı yoluna başvurma hakları bulunmaktadır.
REKABET KURULU’NA YAPILAN İTİRAZLAR HIZLA ARTIYOR
Kurula, 15 Kasım 2016’dan 30 Eylül 2019 tarihine kadar 145 adet itiraz başvurusu dosyalanmıştır. 2017’de 36, 2018’de 40 adet itiraz yapılırken, 2019’un ilk 9 ayında Kurul’a 69 adet itiraz başvurusu yapılmıştır (Tablo 1). İtiraz başvurularının 130 tanesi karara bağlanmış olup 15 adet dosya değerlendirme aşamasındadır. İtiraz başvurularının 129 tanesi Merkezi İhale Komisyonunun (%88,96), 9 tanesi Belediyelerin İhale Değerlendirme Komisyonlarının (%6,21), 7 tanesi de Üniversitelerin İhale Değerlendirme Komisyonlarının (%4,83) kararlarına karşı yapılmıştır. (Tablo 2)
Kurul’a yapılan itiraz başvurularının çoğunluğunu Merkezi İhale Komisyonu’nun kararlarına karşı yapılan itirazlar oluşturmaktadır. Kurul, bu güne kadar Merkezi İhale Komisyonuna ait 115 adet dosya ile ilgili nihai kararını vermiştir. Kurul yaptığı değerlendirmeler sonucunda Merkezi İhale Komisyonunun 57 adet (%49,57) ihale kararının iptal edilmesine, 10 adet (%8,70) ihalenin ihale sürecinin iptal edilmesine karar vermiştir. 26 adet itiraz başvurusu (%22,61) haksız bulunduğu nedeni ile reddedilirken, 8 adet (%6,96) itiraz dosyası başvuru geri çekildiği ve 5 adet itiraz (%4,35) itiraz tamamlanmadığı için kapatılmıştır. 8 adet (6,96%) itiraz başvurusu hakkında anlaşmazlık konusu çözüldüğü için değerlendirme yapılmasına gerek kalmamıştır. 1 adet itiraz (%0,85) ise ihale süreci Yasa yürürlüğe girmeden önce başlamış olduğundan değerlendirmeye alınmamıştır. (Tablo 3) 30 Eylül 2019 itibarı ile Kurul’un gündeminde Merkezi İhale Komisyonuna ait 14 adet itiraz başvurusu değerlendirme aşamasındadır.
İtiraz Makamı, Merkezi İhale Komisyonu kararına karşı yapılan itiraz başvuruları ile ilgili nihai kararını verebilmek için yaptığı ilk bilgi/belge talebinde ihale dosyası içinde bulunan tüm bilgi/belgeler gönderilmediğinden, değerlendirmesini sağlıklı yapabilmek amacı ile bugüne kadar 60 dosyada iki veya daha fazla kere ek belge talebinde bulunmak zorunda kalmıştır. Bu durum İtiraz Makamının nihai kararını verme süresi ve dolayısıyla İhalelerin sonuçlanma süresinin uzamasına sebep olmaktadır. (Tablo 4)
EN DÜŞÜK FİYAT İHALEYİ KAZANMAK İÇİN YETERLİ DEĞİL
İhale sürecinde en düşük veya ekonomik açıdan en avantajlı teklifi vermek ihaleyi kazanmak için yeterli olmamaktadır. İhale dokümanlarında talep edilen belgeleri eksiksiz vermek, mali teklif formunu ihale dokümanına uygun olarak doldurmak, ihale dokümanında talep edilen teknik özelliklere uygun mal veya hizmet teklif etmek, talep edilmesi halinde ihale dokümanına uygun şekilde numune, katalog veya sertifika sunmak gerekmektedir. Bunlardan herhangi birinin sağlanmaması halinde en düşük fiyatlı teklif dahi olsa Yasa’da açıkça belirtildiği şekilde, kamu yararı olsa dahi, teklifin değerlendirme dışı kalması gerekmektedir. Bu konuda gerek ihale komisyonlarının, gerek ihale makamlarının, gerekse Rekabet Kurulu’nun takdir hakkı bulunmayıp teklifin geçersiz olduğu yönünde karar üretilmesi yasal bir zorunluluktur.
İHALELERDE YAŞANAN SORUNLAR YASA’DAN DEĞİL, HATALI UYGULAMADAN KAYNAKLANMAKTA
Yaklaşık 35 aylık sürede İtiraz Makamı olarak görev yapmakta olan Rekabet Kurulu, yapılan itirazlar çerçevesinde yapmış olduğu değerlendirmeler sonucunda, hataların Yasa’dan kaynaklı olmadığı, Yasa’nın yanlış veya eksik uygulanmasından kaynaklandığını tespit etmiştir. İhale makamları ve ihale değerlendirme komisyonları ihale süreçlerini yürütürken aşağıdaki konulara dikkat ederek ve Kurul’un nihai kararlarını ve bu kararlarını alırken yaptığı değerlendirmeleri kılavuz olarak kullanarak Yasa’yı eksiksiz ve doğru uygulayabileceklerdir. Bu şekilde ihale süreçleri daha hızlı ilerleyebilecek, kamu kaynakları etkin şekilde kullanılabilecek sonuç olarak topluma hizmet zamanında ulaşabilecektir.
- İhale Makamlarının dikkat etmesi gereken konular
- İhale sürecine başlarken mal veya hizmetlerin temininde süre konusunda mağduriyet yaşamamak için olabilecek itirazları göz önünde bulundurmalıdırlar.
- İhale dokümanlarındaki ifadelerin açık olması, eksik veya çelişkili ifadeler içermemesi sağlanmalıdır.
- İhale makamları ihale katılımcı adayları (ihale dokümanı satın alan iktisadi işletmeler) tarafından ihale dokümanlarına (tüm şartnameler ve zeyilnameler) yapılan itirazları veya açıklama taleplerini değerlendirerek yazılı cevaplar vermelidir.
- Tüm ihale katılımcı adaylarına zeyilnameleri ve talep edilen açıklamalara verilen cevapları usulüne uygun (faks, elektronik posta veya imza karşılığı yazılı tebligat) olarak bildirilmelidir.
- Parçalı ihalelerde, toplam tahmini ihale değeri ve her bir parça (kalem) için toplam tahmini ihale değerleri ayrı ayrı belirlenerek ihale duyurusunda ve ihale dokümanında açıklanmalıdır.
- İtiraz Makamının kararına rağmen kamu ihale sözleşmesi imzalamaktan kaçınmalıdır.
- İtiraz Makamının kararı doğrultusunda talep edilen bilgi ve belgeleri ilk talepte göndermelidir.
- İhale Değerlendirme Komisyonlarının dikkat etmesi gereken konular
- İhale değerlendirme süreçlerinde Yasa’da belirtilen aşamalar sırasıyla uygulanmalıdır.
- Teklif zarfları açıldıktan sonra teklif zarfından çıkan belgelerde değişiklik yapılmasına imkân vermemelidir.
- Belgelerle ilgili talep ettikleri açıklama veya eklemelerde tüm ihale katılımcılarına eşit davranmalıdır.
- Öncelikle ihale dokümanlarında talep edilen zorunlu belgelerin kontrolünü yaparak değerlendirme dışı kalması gereken teklifleri belirlemelidir.
- Geçerli teklifler arasından ihale dokümanlarında belirtilen ihalenin verilmesine ilişkin kritere göre (ekonomik açıdan en avantajlı teklif veya en düşük fiyatlı teklif veya satış ve kiraya verme işlerinde en yüksek fiyatlı teklif) uygun karar üretmelidir.
- Tekliflerin değerlendirmesi kapalı oturumda yapılmalı ve bu aşamada gelen itirazlar ile belgelerin dikkate alınmamalıdır.
- Bilirkişi değerlendirme heyetinden gelen eksik raporları dikkate alarak, hazırlanan raporları yanlış veya eksik değerlendirerek veya hazırlanan raporları dikkate almadan karar üretmemelidir.
- Kararlarını ihale katılımcılarına gerekçeleri ile usulüne uygun olarak bildirmelidir.
- Bilirkişilere ihale dokümanlarını ve tüm geçerli teklif dosyalarını tam ve eksiz vermelidir.
- Bilirkişilerden sadece teknik değerlendirme raporu almalıdır.
- İtiraz Makamının kararı doğrultusunda talep edilen bilgi ve belgeleri ilk talepte göndermelidir.
- İtiraz Makamının nihai kararları ile ilgili İhale Komisyonları tarafından yapılan uygulamalar konusunda talep edilen raporlar zamanında ve eksiksiz olarak göndermelidir.
- Yasa ile kendilerine verilmeyen bir yetkiyi kamu menfaati veya başka bir gerekçe ile kullanarak yetkisini aşmamalıdır.
